Published in: Rupang
By-Pius Ranee
Mynnin ka sngi (31st Lber,2020) ha ka por ba nga don ha ophis SDO Sohra, ban iarap ban ioh ia ka CAR PASS khnang ba ki nongrep ki lah ban die jhur ha ki iew ki hat. Hapdeng kane ka kam, nga iohlad ban ia kynduh ia katto katne ngut ki paralok ba iawan lang. Kawei kaba mih na ka jingkren ka long ba hato ki shnong haba wan kum kane ka khlam ki ia dap bam dap dih ne em? Ka jubab ka eh bha namar tang shu khang ka iew baroh ngi iaklumar khamtam ha ka jingiawad khaw. Napdeng kiba ap ban ioh CAR PASS, jan baroh ki dei kiba thmu ban leit shim khaw sha Shillong.
Kane ka wanrah shibun ki jingkylli ianga shimet. Kaba kham sngewshyrkhei kalong haba nga pule ia ka jingthoh kaba mih ha Shillong Times (1st Iaiong,2020) ba thoh da I Bah Phrang Roy,iba dei uwei na ki riewpyrkhat jong ka ri jongngi. Ha ka jingwadbniah ngi lap bad shem ba ka Sorkar United Nations ka pyni ba da ka jingpynjot ia ki khlaw ki btap, ki lum ki wah kan nangwanrah shibun bah ki khniang thymmai bad ki jingpang kumba long kane ka khlam Corona virus. Ia kane ruh lah pynshisha da uwei na ki stad wadbniah jong ki khniang uba kyrteng U Thomas Gillespie na Emory University, Atlanta, USA. Une u stad wadbniah u ong “ngam da sngewpher than ba mih une u khniang corona virus. Nangne sha khmat dangbun ki ban dangwan, ngi dangdon tang ha i khyllipmat iba rit” (The Guardian, UK 18th March 2020). Shisien ba ngi pynthut ia ka jaka shong jaka sah kine ki khniang, kaei ka ban jia ka long ba kine ki khniang ki wad pat iaki jaka rieh. Kaba sngewsih kalong ba bunsien ki ja rieh dei mangi ki briew. Ia kine ki kyntien la ong da u David Quammen, u nongthoh ia ka kot Spillover.
Lyngba ka jingong kitei ki stad saiantis, kane ka jingpang kan sa dangwan lyngshop hangi ki briew. Ka jingkylli kalong pat kumno ngin pynkhreh ialade bad ia ka shnong hi baroh kawei.
Ha ki thain ba nga sah,ki briew ki dangim ka rep shyrtie. Hakane ka rukom rep, phin lap da ki 40 jait shaneng ki jingthung ba ki thung. Bunsien na kine phin lap phin shem ba ki dei ki jait jingthung kiba lah ban shah ia ka jingkylla ka suin bneng bad kiba wanrah ruh ia ka koit ka khia. Kum ka nuksa: Haba pang duna snam, ki nongrep ki ju ong bam da u krai namar ha u krai ka nar (iron) ka jur bha. Ha ki jaka ba ki ieh shrah, phin ioh ruh bun ki jhur kum ki jarain,jali, jamyrdoh, batpyllon, siarkait, pashor kait bad kiwei ki wei.
Haba don kum kane ka khlam, kine ki jait jingthung ki iarap bha ban pyndap ia ka iing ka sem.Namar kata ki nongrep kiba dangpynneh ia kane ka kam kim da khuslai than eh laitnoh tang ia u khaw bad ka mluh.
Lehse bun napdeng jongngi, ngi ju pyrkhat ba ka rep shyrtie ka pynjot ia ki khlaw ki btap, hynrei katkum ka jingstad ki long shuwa manshuwa lada ngi ieh khlaw palat ia ka 8 lane 10 snem shaneng ka ailad ia ki dieng ki siej bad ki phlang ki kynbat ban long bad ban khie lung. Hynrei kaba sngewsih ka long ba ha ka juk rhah spah ngim da ap shuh katkum katei ka snem.
Lyngba ine I nuksa barit nga kwah ban kyntu ia ki nongialam shnong bad ki nongsynshar kynthup ia ki nongmihkhmat ba kin aibor ia ki shnong ba kin shim ka jingkitkhlieh ban pynkhreh ialade ban lait ka shah thnang shah jingit. Nga kyntu ruh ia baroh ba ngi dei ban pynkhlain ia ka rep ka riang ha ki shnong ki thaw. Lada ngi leh kumne kan pynkhlain ia ka iing ka sem ha ki ba bun rukom.
Khatduh kyntang iawai nga kyntu jur ia ki para ri ba ngi dei ban sumar bha ia ki riewtymmen ban lait na kane ka khlam. Namar kine ki dei ka jabieng jong ka shnong. Ngi donkam ia ki namar ki dei ki nongprat lynti ia ka shnong ka thaw.
Pius Ranee, u trei ha NESFAS bad phi lah ban ia kynduh ia u ha kane ka email piusranee.nesfas@gmail.com
